Φαλάσαρνα
Η Φαλάσαρνα πρωτοκατοικήθηκε κατά την ύστερη Νεολιθική και Πρωτο-Μινωϊκή εποχή, όπως μαρτυρούν τα διάσπαρτα κατάλοιπα προϊστορικών κτηρίων στην κορυφή της ακρόπολης. Κάποια ισχυρή φυσική καταστροφή κατά την πρώιμη εποχή του Χαλκού οδήγησε στην εγκατάλειψη της σεισμογενούς αυτής περιοχής, από όπου οι έντρομοι κάτοικοι απομακρύνθηκαν για περίπου 2000 χρόνια.
Οι Δωριείς της Λακωνίας φαίνεται να ξανακατοίκησαν την θέση στην Φαλάσαρνα κάπου στον 8ο - 7ο π.Χ. αι. χτίζοντας νέο οικισμό πάνω στα ερείπια του προϊστορικού. Η νέα πόλη – κράτος οργανώθηκε με κατάλληλο νομικό καθεστώς και πολιτικό σύστημα, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη μίας προοδευτικής κοινωνίας με πολιτιστικές ανταλλαγές και με τους λαούς της ανατολής. Κύρια πηγή της οικονομίας της ήταν η σχέση της με τη θάλασσα χάρη στην οποία δημιουργήθηκε μία υποδομή, που αργότερα την ανέδειξε σε ισχυρή ναυτική δύναμη. Επίσης, η σπουδή των Φαλασαρνίων στα στρατιωτικά θέματα και η επιδεξιότητά τους στις πολεμικές τέχνες τους έκανε περιζήτητους ως μισθοφόρους αλλά και ως σύμβουλους σε ανώτατα στρατιωτικά κλιμάκια Μακεδόνων και Περσών.Η χρυσή ευκαιρία για την πόλη δόθηκε τον 4ο π.Χ. αι., όταν Περσικός χρυσός άρχισε να διεισδύει στον Ελληνικό κόσμο με στόχο την αναχαίτηση της προέλασης του Μεγάλου Αλεξάνδρου εναντίον του βασιλιά Δαρείου και της αυτοκρατορίας του. Κατ’αυτόν τον τρόπο οι Φαλασάρνιοι με χρήματα των Περσών άρχισαν να ανυψώνουν στην πόλη τείχη, και άλλα οικοδομήματα στρατιωτικής αρχιτεκτονικής.
Οι αρχαίοι γεωγράφοι τόνισαν το «κλειστό» λιμάνι, που κατασκευάστηκε τεχνητά γύρω από μια προϋπάρχουσα λιμνοθάλασσα, περιστοιχίζοντάς το με τείχη, αμυντικούς πύργους και προκυμαίες. Οι Φαλασάρνιοι ναυτικοί συναλλάσονταν εμπορικά με τους λαούς της Μεσογείου και είχαν στενές σχέσεις με τους Φοίνικες. Η πόλη-κράτος της Φαλάσαρνας έκοψε αργυρά και χάλκινα νομίσματα, λάτρευε την θεά Δίκτυννα σε δικό της ναό, πάνω στην ακρόπολη και διέθετε εργαστήρια επεξεργασίας μετάλλων. Τα εργαστήρια παραγωγής αγγείων και γλυπτών της Φαλάσαρνας παρήγαγαν καλλιτεχνήματα μιμούμενα τις Αθηναϊκές τεχνικές. Τέλος, η Φαλάσαρνα αναγνωρίστηκε για την ναυτική υπεροχή και κυριαρχία της στη θάλασσα, γεγονός που της έδωσε μια θέση στην ιστορία του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού.
Εν τούτοις, οι συνεχείς ανταγωνισμοί και πόλεμοι με άλλες ισχυρές γειτονικές πόλεις-κράτη καθώς και οι συχνοί σεισμοί και καταποντισμοί με τις επακόλουθες γεωλογικές μεταβολές την εξασθένησαν και στον 1ο π.Χ. αι. τα κτήρια της δεν ήταν παρά μια σκιά των προγενέστερων μνημείων. Οι Κρήτες ήταν γνωστοί για την διεθνή πειρατεία και το οργανωμένο δουλεμπόριο, προκαλώντας την οργή της Ρώμης. H Φαλάσαρνα καταστράφηκε πρώτη από τους Ρωμαίους το 67 π.Χ. κατά την διάρκεια της περίφημης εκστρατείας του Μεγάλου Πομπήϊου κατά των πειρατών της Κιλικίας καθώς και κατά τις επιχειρήσεις του Κουίντου Καικίλιου Μέτελλου εναντίον των Κρητικών πόλεων, δράσεις που κατέστησαν ελεύθερους τους εμπορικούς θαλάσσιους δρόμους της Μεσογείου. Τελικά, το 365 μ.Χ. ένας από τους ισχυρότερους σεισμούς που καταγράφτηκαν στην ιστορία της ανθρωπότητας, ανέδυσε από τα βάθη της θάλασσας ολόκληρη την παραλιακή ζώνη του κάμπου της Φαλάσαρνας σε μερικά μόνο δευτερόλεπτα ανυψώνοντας την ακτή κατά 6.5 μ., ενώ το τσουνάμι που ακολούθησε πλημμύρισε την πόλη καταχώνοντας το λιμάνι της κάτω από τόνους θαλασσίων αποθέσεων και λάσπης για 1600 χρόνια.
Οι Βενετοί που κυριάρχησαν στην Κρήτη από τον 13ο μέχρι τον 17ο αιώνα δεν κατάφεραν να εντοπίσουν την αρχαία πόλη. Τελικά, τον 19ο αιώνα ο Άγγλος εξερευνητής Τ.Α.Β. Σπράττ προσδιόρισε την αρχαία λιμενολεκάνη κάπου 200 μ. απόσταση από την ακτή, αλλά πολλοί ερευνητές αμφισβητούσαν την πραγματική ύπαρξη του λιμανιού.
Σωστικές ανασκαφές ξεκίνησαν το 1966 στην περιοχή του νεκροταφείου. Το 1986 ερευνητικές ανασκαφές στο λιμάνι άρχισαν να φέρνουν στο φώς την ιστορία της κάποτε ένδοξης ναυτικής πόλης. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι κρύβεται ακόμα θαμμένο κάτω από την γη της Φαλάσαρνας και ποιά νέα στοιχεία θα προστεθούν στο πεδίο της ανθρώπινης γνώσης με την πρόοδο των ανασκαφικών ερευνών.
Η Φαλάσαρνα πρωτοκατοικήθηκε κατά την ύστερη Νεολιθική και Πρωτο-Μινωϊκή εποχή, όπως μαρτυρούν τα διάσπαρτα κατάλοιπα προϊστορικών κτηρίων στην κορυφή της ακρόπολης. Κάποια ισχυρή φυσική καταστροφή κατά την πρώιμη εποχή του Χαλκού οδήγησε στην εγκατάλειψη της σεισμογενούς αυτής περιοχής, από όπου οι έντρομοι κάτοικοι απομακρύνθηκαν για περίπου 2000 χρόνια.
Οι Δωριείς της Λακωνίας φαίνεται να ξανακατοίκησαν την θέση στην Φαλάσαρνα κάπου στον 8ο - 7ο π.Χ. αι. χτίζοντας νέο οικισμό πάνω στα ερείπια του προϊστορικού. Η νέα πόλη – κράτος οργανώθηκε με κατάλληλο νομικό καθεστώς και πολιτικό σύστημα, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη μίας προοδευτικής κοινωνίας με πολιτιστικές ανταλλαγές και με τους λαούς της ανατολής. Κύρια πηγή της οικονομίας της ήταν η σχέση της με τη θάλασσα χάρη στην οποία δημιουργήθηκε μία υποδομή, που αργότερα την ανέδειξε σε ισχυρή ναυτική δύναμη. Επίσης, η σπουδή των Φαλασαρνίων στα στρατιωτικά θέματα και η επιδεξιότητά τους στις πολεμικές τέχνες τους έκανε περιζήτητους ως μισθοφόρους αλλά και ως σύμβουλους σε ανώτατα στρατιωτικά κλιμάκια Μακεδόνων και Περσών.Η χρυσή ευκαιρία για την πόλη δόθηκε τον 4ο π.Χ. αι., όταν Περσικός χρυσός άρχισε να διεισδύει στον Ελληνικό κόσμο με στόχο την αναχαίτηση της προέλασης του Μεγάλου Αλεξάνδρου εναντίον του βασιλιά Δαρείου και της αυτοκρατορίας του. Κατ’αυτόν τον τρόπο οι Φαλασάρνιοι με χρήματα των Περσών άρχισαν να ανυψώνουν στην πόλη τείχη, και άλλα οικοδομήματα στρατιωτικής αρχιτεκτονικής.
Οι αρχαίοι γεωγράφοι τόνισαν το «κλειστό» λιμάνι, που κατασκευάστηκε τεχνητά γύρω από μια προϋπάρχουσα λιμνοθάλασσα, περιστοιχίζοντάς το με τείχη, αμυντικούς πύργους και προκυμαίες. Οι Φαλασάρνιοι ναυτικοί συναλλάσονταν εμπορικά με τους λαούς της Μεσογείου και είχαν στενές σχέσεις με τους Φοίνικες. Η πόλη-κράτος της Φαλάσαρνας έκοψε αργυρά και χάλκινα νομίσματα, λάτρευε την θεά Δίκτυννα σε δικό της ναό, πάνω στην ακρόπολη και διέθετε εργαστήρια επεξεργασίας μετάλλων. Τα εργαστήρια παραγωγής αγγείων και γλυπτών της Φαλάσαρνας παρήγαγαν καλλιτεχνήματα μιμούμενα τις Αθηναϊκές τεχνικές. Τέλος, η Φαλάσαρνα αναγνωρίστηκε για την ναυτική υπεροχή και κυριαρχία της στη θάλασσα, γεγονός που της έδωσε μια θέση στην ιστορία του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού.
Εν τούτοις, οι συνεχείς ανταγωνισμοί και πόλεμοι με άλλες ισχυρές γειτονικές πόλεις-κράτη καθώς και οι συχνοί σεισμοί και καταποντισμοί με τις επακόλουθες γεωλογικές μεταβολές την εξασθένησαν και στον 1ο π.Χ. αι. τα κτήρια της δεν ήταν παρά μια σκιά των προγενέστερων μνημείων. Οι Κρήτες ήταν γνωστοί για την διεθνή πειρατεία και το οργανωμένο δουλεμπόριο, προκαλώντας την οργή της Ρώμης. H Φαλάσαρνα καταστράφηκε πρώτη από τους Ρωμαίους το 67 π.Χ. κατά την διάρκεια της περίφημης εκστρατείας του Μεγάλου Πομπήϊου κατά των πειρατών της Κιλικίας καθώς και κατά τις επιχειρήσεις του Κουίντου Καικίλιου Μέτελλου εναντίον των Κρητικών πόλεων, δράσεις που κατέστησαν ελεύθερους τους εμπορικούς θαλάσσιους δρόμους της Μεσογείου. Τελικά, το 365 μ.Χ. ένας από τους ισχυρότερους σεισμούς που καταγράφτηκαν στην ιστορία της ανθρωπότητας, ανέδυσε από τα βάθη της θάλασσας ολόκληρη την παραλιακή ζώνη του κάμπου της Φαλάσαρνας σε μερικά μόνο δευτερόλεπτα ανυψώνοντας την ακτή κατά 6.5 μ., ενώ το τσουνάμι που ακολούθησε πλημμύρισε την πόλη καταχώνοντας το λιμάνι της κάτω από τόνους θαλασσίων αποθέσεων και λάσπης για 1600 χρόνια.
Οι Βενετοί που κυριάρχησαν στην Κρήτη από τον 13ο μέχρι τον 17ο αιώνα δεν κατάφεραν να εντοπίσουν την αρχαία πόλη. Τελικά, τον 19ο αιώνα ο Άγγλος εξερευνητής Τ.Α.Β. Σπράττ προσδιόρισε την αρχαία λιμενολεκάνη κάπου 200 μ. απόσταση από την ακτή, αλλά πολλοί ερευνητές αμφισβητούσαν την πραγματική ύπαρξη του λιμανιού.
Σωστικές ανασκαφές ξεκίνησαν το 1966 στην περιοχή του νεκροταφείου. Το 1986 ερευνητικές ανασκαφές στο λιμάνι άρχισαν να φέρνουν στο φώς την ιστορία της κάποτε ένδοξης ναυτικής πόλης. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι κρύβεται ακόμα θαμμένο κάτω από την γη της Φαλάσαρνας και ποιά νέα στοιχεία θα προστεθούν στο πεδίο της ανθρώπινης γνώσης με την πρόοδο των ανασκαφικών ερευνών.